بخش دوم | تشکیل حکومت و جامعه اسلامی در نهضت عاشورا

یکی از اهداف قیام های جامعه بشری به جهت اصلاح امور اجتماعی و سیاسی مردم است که بیشتر این قیام ها به جهت اهداف دنیوی و به قدرت رسیدن فرد یا حذب یا قوم خواصی انجام می گیرد. امام قیام سیدالشهداء علیه السلام نمونه ای خاص و با هدف اصلاح امت جد بزرگوارش رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم و ایجاد حکومت اسلامی و الهی است.

تشکیل حکومت در نهضت امام حسین علیه السلام

بی شک یکی از اهداف سیاسی و اجتماعی نهضت امام حسین علیه السلام، مبارزه و مقابله با حاکم ظالم و به تبع آن تشکیل حکومت بوده است. در پی انحرافات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و ارزشی درجامعه اسلامی، امام در پی آن بود حکومتی صالحانه و عادلانه تشکیل دهد. از همین رو بود که هنگام خروج از مکه به سمت کوفه ای حرکت کرد که نامه های فراوانی به عنوان بیعت دریافت کرده بود. اباعبدالله علیه السلام به این نامه اکتفا نکرد، نماینده ای به کوفه اعزام نمود تا از بیعت مردم مطمئن شود و بعد از نامه مسلم بن عقیل مبتنی بر حمایت همه جانبه کوفیان، به سمت کوفه حرکت کرد. بر همین اساس بود که وقتی لشکر کوفه راه را به امام و یارانش بست، آن حضرت فرمود: من به دعوت شما آمدم اما اگر به عهدتان پایبند نیستید، بر می گردم. (١)

این مسئله نیز بیشتر ناشی از حکومت ظالم و سلطان جائر بود که خود حضرت نیز به این مسئله اشاره کرده است…. ایشان تصریح کرده اند که به خدا قسم اگر هیچ ماوا و پناهگاهی پیدا نکنم با یزید بیعت نمی کنم. در ابتدای قیام خویش نیز فرموده اند کسی که سلطان جائری را ببیند که به بندگان خدا با گناه و ظلم حکومت می کند و حرام خدا را حلال می کند، لازم است علیه او قیام کند.

لذا مقابله با ظلم و ستم یزید و در نتیجه آن تشکیل حکومت از اهداف امام بود. البته باید به این نکته توجه کنیم که هدف غایی امام حسین علیه السلام، تشکیل حکومت نبود و این مسئله به عنوان وسیله ای برای اجرای حق به شمار می‌رفت.

تشکیل حکومت به منظور وسیله ای است تا بتوان قوانین و مقررات الهی و همچنین از بین بردن ظلم و ستم و ایجاد حکومت عدل که تمام مردم جامعه در یک سطح از زندگی رفاهی و ایمانی قرار بگیرد لازم است.

اما اگر مردم کوفه دعوت نامه های خود و بیعت با امام حسین علیه السلام را ارسال نمی کردند، امام حسین علیه السلام فقط به مبارزه با ظلم و ستم ادامه می دادند، چنان چه دیگر ائمه معصومین علیهم السلام تنها به مبارزه سیاسی و اجتماعی و مذهبی پرداختند و هیچ یک گامی برای تشکیل حکومت برنداشتند.

تشکيل حکومت بدون پشتوانه‌ ی مردمی به سرانجام نمی رسد جامعه باید اشتیاق داشته باشند تا رهبری عادل و الهی رهبری آنان را برعهده بگید و الا حکومت به سرانجام اصلی که پایه گذاری حکومت الهی و اسلامی و همچنین پایه ریزی قوانین و مقررات الهی  است به سرانجام نخواهد رسید.

در زمان ائمه معصومین علیهم السلام دیگر زمینه تشکیل حکومت نبود و مردم با امام زمان خود همراهی نکرده در این شرایط فقط ائمه معصومین علیهم السلام به مبارزه سیاسی و اجتماعی و مذهبی با حکومت وقت اقدام می کرد.

سدیرصیرفی از یاران امام صادق علیه السلام به امام گفت: چرا قیام نمی کنی؟ امام فرمود: به چه امید و دلگرمی؟ جواب داد به جهت یاران فراوانت، صدهزار، دویست هزار و... امام از عده یاران خالص پرسید و سدیر را جوابی نبود. و همچنین فرد خراسانی به نام (سهل بن حسن خراسانى) خدمت امام صادق، عليه السلام، رسيد. سلام كرده و نشست. عرض كرد يا ابن رسول الله (ص) شما رئوف و مهربان هستيد، امام هستيد، چرا از حق خود دفاع نمى كنيد؟ چه چيزى مانع اين امر است‌؟ در صورتى كه بيش از صد هزار شيعه‌ى شمشير زن داريد!

امام فرمود: خدای حفظت کند بنشین و او نشست. امام به مستخدم خود گفت: تنور را روشن کن و به مرد خراسانی فرمود: برو در تنور بنشین. او ترسید و خودداری کرد. امام به هارون مكى این دستور را داد و او عمل کرد و امام از آن خراسانی پرسید: در خراسان چند نفر از این افراد سراغ داری؟ گفت: هیچ. امام فرمود: تا افرادی این چنین پیدانشود قیامی نخواهدبود. (٢)

پس سیره معصومین علیهم السلام تشکیل حکومت است؛ بعضی خیال می کنند که امام صادق به سیاست کاری نداشت، علیه دستگاه فعالیتی نمیکرد، در صدد ایجاد حکومت الهی و علوی نبود، این خطاست؛ امام صادق علیه‌الصلاةوالسلام، ماهیت مبارزه‌اش یک ماهیت سیاسی بود، کار فرهنگی او هم کار سیاسی بود، وقتی امام صادق علیه السلام میگوید من امامم، امام یعنی چه؟ امام یعنی حاکم جامعه، امام یعنی رئیس جامعه، یعنی من همان کسی هستم که این خلیفه‌ی غاصب بی دین، جای مرا گرفته. خب این حرف آیا یک حرف سیاسی است یا یک حرف فرهنگی است؟ (٣)

نتیجه

با توجه به مطالبی که بیان گردید تمامی معصومین علیهم السلام و همچنین سیدالشهدا علیه السلام هدفشان تشکیل حکومت بوده چون با در دست داشتن حکومت می توان هم نظام جامعه را اصلاح نمود و قوانین الهی و عدل را در جامعه گسترش دهند و هم بتوانند به وسیله حکومت اسلام را به تمام جهان برسانند که این امور با تشکیل حکومت بسختی اماکن پذیر است.

لذا اهل بیت علیهم السلام در صورتی جامعه را همراه خود ببینند و یا دعوت به تشکیل حکومت از طرف جامعه به آنان برسند، به منظور تشکیل حکومت اقدام می‌کنند. مانند امیر المومنین که مردم به درب منزل حضرت امده و در خواست رهبری و امامت بر آنان را خواستار شدند و همچنین نامه های کوفیان به سیدالشهداء علیه السلام از این نمونه ها می باشد.

١). سید علی ناظم زاده، نگاهی جامعه شناختی به نهضت حسینی.

١). بحار الانوار، جلد 47، صفحه‌ى 123، 124

٢). انسان ۲۵۰ ساله | امام صادق علیه‌السلام و داعیه تشکیل حکومت اسلامی، ۱۳۶۸/۰۳/۱۲